Lees verder
De keuze is groot als het om de warmtepomp gaat. Maar wat is nu de beste optie in nieuwbouw of bestaande bouw, wanneer de overstap wordt gemaakt van de traditionele cv-ketel naar een warmtepomp om het huis op een duurzame manier elektrisch te verwarmen? Wij vroegen het technisch specialist Rob van Houten van groothandel Wasco.
Tekst: Martijn Louws
“De wensen van de klant, het gebouw en de geldende regelgeving; dat zijn zaken die als eerste in kaart moeten worden gebracht”, zegt Van Houten. Op het wensenlijstje van de klant staat het te besteden bedrag bijvoorbeeld. “De bodem/water-warmtepomp is misschien wel de meest efficiënte warmtepomp die er is. Echter het is ook een duurdere oplossing en daarom niet voor iedereen weggelegd.” Bovendien, zo laat Van Houten weten, de installateur moet in het bezit zijn van de BRL 6000-21, anders is men in overtreding. “En je moet wel een tuin hebben waar in de bodem geboord kan worden. Bovendien zijn grondboringen ook niet altijd toegestaan, bijvoorbeeld omdat de woning in een waterwingebied staat, omdat er gemeentelijke restricties gelden of omdat de bodem te weinig energie genereert.”
Lucht/water; geen wettelijke erkenning, wel geluidsnormen
Toch kijkt Van Houten wel altijd eerst naar de mogelijkheid van een bodemgebonden systeem. Maar zijn er te veel drempels (restricties of budget), dan zoekt hij het alternatief in de lucht/water-warmtepomp. “Het voordeel daarbij is dat een lucht/water-warmtepomp relatief eenvoudig is te installeren en daardoor redelijk voordelig is in vergelijk met een bodemgebonden systeem. Zo kan een lucht/water-warmtepomp in sommige gevallen op de bestaande cv-leidingen worden aangesloten. “Dat is echter wel een punt van aandacht”, laat Van Houten meteen weten. “De warmtepomp werkt met een kleinere Delta T tussen de aanvoer- en retour dan een cv-ketel. Dat betekent dat er veel meer water door de leidingen gepompt moet worden om hetzelfde vermogen te bereiken, en daarvoor moet de diameter van de leidingen wel voldoende groot zijn. Vaak gaat er 3 tot 4 keer zoveel water door de leidingen.”
Lage buitentemperatuur kan nadeel zijn
Nadeel bij een lucht/water-warmtepomp is wel dat het werkelijke rendement een stukje lager dan die van een bodemgebonden systeem. Van Houten: “De belangrijkste reden hiervoor is dat de buitentemperatuur in Nederland nogal varieert. In het voor- en najaar, als de buitentemperatuur tussen de 10 en 16 °C ligt, en er gestookt wordt, werkt de warmtepomp met een hoog rendement. In de winter daalt het rendement van de warmtepomp, zeker als de temperatuur richting het vriespunt gaat of zelfs daaronder daalt.” Bovendien zijn er nieuwe geluidseisen per 1 april 2021 gesteld aan (nieuw te plaatsen) buiten opgestelde installaties voor warmte- of koude opwekking. Het gaat hierbij om warmtepompen en airco’s die worden toegepast bij woningen en woongebouwen. Deze installaties mogen niet meer dan 40 dB geluid veroorzaken bij de buren. “Dus is de tuin klein, dan zit je al snel op de erfgrens. Daarom kijken we dan of we met een andere bron uit de voeten kunnen, zoals PVT.
‘De lucht/lucht-warmtepomp wordt nu vaak toegepast voor het verwarmen van enkele ruimten, maar je kunt dit soms ook gebruiken om een hele woning mee verwarmen’
PVT bij voldoende dakoppervlakte
Een PVT-systeem is in feite een combinatie van een traditioneel zonnepaneel en een zonnecollector in één. Die wekken dus én elektriciteit op én de energie van daglicht kan gebruikt worden om water of lucht te verwarmen. “Maar goed, dan moet de dakoppervlakte wel toereikend zijn. Recent nog hebben we een bestaand appartementengebouw voorzien van PVT-panelen in combinatie met een bodemgebonden warmtepomp, omdat er geen tuin was voor de gebruikelijke buitenunit. Dat werkt dan perfect. En een voordeel daarbij ten opzichte van lucht/water is dat er geen buitenunit nodig is en dat je dus niet te maken hebt met de geluidsnormen”, aldus Van Houten.
Voorwaarde; goed geïsoleerde schil
Ondanks de voordelen van PVT is de lucht/water-warmtepomp nog het meest toegepaste systeem. Deze kan volgens Van Houten vaak worden geïnstalleerd in de bestaande bouw. “Maar de schil moet goed zijn geïsoleerd, en de bestaande installatie met radiatoren moet geschikt zijn voor lage temperatuur verwarming. Het is belangrijk goed naar het afgiftevermogen bij 35-40 graden te kijken. Is dat voldoende, dan kun je aan de slag met een lucht/water-warmtepomp. En is dat niet zo, maar is het afgiftevermogen bij 40-50 graden wel voldoende, dan kan heel vaak een hybride warmtepompinstallatie worden ingezet. Het rendement is dan iets lager. Dan springt de cv bij wanneer het koud is buiten en de warmtepomp niet voldoende efficiënt werkt.” Een ander aandachtspunt van warmtepompsystemen is volgens hem de benodigde binnenruimte. “Je hebt binnen voldoende opstelruimte nodig voor het boilervat en een binnendeel. Een boilervat is ongeveer zo groot als een flinke koelkast. Daarvoor moet je wel de ruimte hebben, 3 tot 4 vierkante meter. We zitten daarover bij nieuw te bouwen woningen dikwijls om de tafel met architecten, maar ook in bestaande bouw is het iets om rekening mee te houden.”
Lucht/lucht; snelreagerend
In de bestaande bouw (en in nieuwbouw) is het ook mogelijk om beneden met een laagtemperatuursysteem, zoals vloerverwarming, te werken en boven met een lucht/lucht-systeem. “Dat zien we vaak terug, voordeel van lucht/lucht is namelijk dat het direct werkt. Een vertrek is zo warm en zo weer koud. Immers we verwarmen de lucht en geen massa. Voor boven ideaal, daar staat de verwarming alleen aan als kinderen er studeren en ouders thuiswerken. En als je het dan warm wilt stoken met radiatoren of vloerverwarming, dan duurt dat even. In dat geval is lucht/lucht ideaal en zeer efficiënt.” De efficiency komt ook omdat er voor dit systeem geen water, maar alleen lucht nodig is. Immers, er ontbreekt een ‘tussenmedium’ als water. Van Houten: ”Een lucht/lucht-systeem werkt direct en heeft daardoor een hoge COP.”
Ventilatiewarmtepomp
Bij kleine vermogens, bijvoorbeeld kleine woonunits, is het volgens Van Houten mogelijk om te verwarmen met een heel klein vermogen. “Een ventilatiewarmtepomp heeft meestal een vermogen effectief van ongeveer 1-1,5 kW. De afgezogen ventilatielucht wordt hier gebruikt als energiebron. Meer vermogen is er niet uit deze lucht te halen. Voordeel; een redelijk goedkope oplossing. Let op; hiermee warmwater maken kost veel tijd en is ook aan een maximum aan inhoud gekoppeld.”
WTW
In nieuwbouwhuizen wordt veel gebalanceerde ventilatie toegepast. De reden? Van Houten zegt dat het ventilatieverlies hierdoor veel kleiner is. “De WTW-unit zuigt ventilatielucht af in de keuken, douche, toilet en mogelijk andere ruimten, verwarmt deze afgezogen lucht voor met verse buitenlucht en verdeelt het over de woonkamer en slaapkamers. Het gevolg is dat in het hele huis schone verse lucht met vrijwel dezelfde temperatuur wordt inblazen.”
